...ολίγα σκηνοθετικά και μη

Ανάμεσα Mauser και Οράτιο, κοινότητες, κυρίως θεματικές, που ήδη έχουν επισημανθεί, αλλά και διαφορές, υφολογικές : το ένα είναι διάλογος ενός προσώπου και ενός χορού (τραγωδία), το άλλο αφήγηση διανθισμένη με μικρούς διαλόγους και παραθέσεις φράσεων των εμπλεκομένων προσώπων (έπος). Η παράσταση υπακούει, θα έλεγα μοιραία, σε αυτή την διαφορά, προσπαθεί να την υπογραμμίσει, και ταυτόχρονα να δείξει την κρυφή συγγένεια των έργων. Να ρίξει γέφυρες ανάμεσά τους…
*
Θέλησα να χαρακτηρίσω αυτή την παράσταση ως «work in progress» : αυτό δεν σημαίνει δουλειά πρόχειρη ή μισοτελειωμένη (πώς θα μπορούσε άλλωστε μετά από 4 μήνες προβών;), αλλά όντως μια δουλειά σε εξέλιξη, δηλαδή συνεχώς υποκείμενη στην κρίση των δημιουργών της και των θεατών, επιδεκτική αναθεωρήσεων και αλλαγών, αφαιρέσεων ή προσθηκών, μεγάλων ή μικρών ανατροπών, μέρος ίσως, ή προϊδεασμός, μιας ευρύτερης δουλειάς που πρόκειται να ακολουθήσει, δηλαδή, εν ολίγοις,  αυτό που θα έπρεπε να είναι η κάθε δουλειά.
*
Μια συνεχής - συνεχιζόμενη μαθητεία : γιατί η έννοια του «work in progress» το επιβάλλει, γιατί τα κείμενα που ανεβάζουμε φέτος είναι διδακτικά, αλλά κυρίως γιατί έχω την τύχη να δουλεύω με μαθητές μου που είναι ακόμη μαθητές, και που θέλουν ακόμη να μαθητεύσουν και να μάθουν.
Θέλω κι εγώ να συνεχίσω να μαθαίνω, από ένα βλέμμα πιο ανυποψίαστο από το δικό μου, όπως είναι το δικό τους, ή πιο υποψιασμένο, όπως του Μύλλερ, ενός συγγραφέα που μ’ έχει απασχολήσει και στο παρελθόν. Ομολογώ πως συχνά ανεβάζω κείμενα για να τα κατανοήσω, κι όχι επειδή ήδη τα κατανοώ, πως αυτή η κοινή, συλλογική πορεία προς την παράσταση με βοηθάει να καταλάβω καλύτερα, να οικειοποιηθώ περισσότερο. Με βάζει στην διαδικασία της μάθησης. Της ερώτησης.

*
Με τον Μύλλερ, όπως και με όλους τους συγγραφείς που είναι άξιοι αυτού του ονόματος, δεν κινδυνεύω να πλήξω. Απορρίπτει όλες τις έτοιμες λύσεις, με υποχρεώνει να αναρωτιέμαι διαρκώς, να ανακαλύπτω κάθε φορά και κάτι άλλο, με αιφνιδιάζει, με απελπίζει ή με γεμίζει χαρά, με ρίχνει σε περίεργα σκοτάδια ή σε ακόμη πιο περίεργα φώτα, με εξαγριώνει, με εναντιώνει  ή με συμφιλιώνει (με τον εαυτό μου, με τον κόσμο), με υποχρεώνει τουτέστιν να ξεψαχνίζομαι. Ο Μύλλερ απαλλάσσει σκηνοθέτη, ηθοποιούς και λοιπούς συντελεστές από τον πειρασμό να καταντήσουν την δουλειά τους ρουτίνα, την ίδια στιγμή που δίνει σ’ αυτή τη δουλειά το ακριβές νόημα που πρέπει να έχει και που τόσο συχνά στις μέρες μας της λείπει.

Δαμιανός Κωνσταντινίδης

Ο Μπρεχτ για το διδακτικό έργο

«Το διδακτικό έργο διδάσκει επειδή παίζεται, και όχι επειδή κάποιοι το βλέπουν. Θεωρητικά κανείς θεατής δεν είναι απαραίτητος στο διδακτικό έργο, αλλά μπορούμε φυσικά να επωφεληθούμε από την παρουσία του. Στη βάση του διδακτικού έργου βρίσκεται η ελπίδα ότι εκείνος που παίζει μπορεί να επηρεαστεί κοινωνικά από την εκτέλεση πολύ συγκεκριμένων τρόπων δράσης (…). Η μίμηση υψηλών προτύπων παίζει σ’ αυτό σημαντικό ρόλο, όπως και η κριτική που ασκούμε σ’ αυτά τα πρότυπα μέσα από ένα παίξιμο ηθελημένα διαφορετικό»
Μπ. Μπρεχτ

Αντίο στο διδακτικό έργο
Ένα γράμμα του Χάινερ Μύλλερ

Αγαπητέ Στάινβεγκ,
Προσπάθησα, με μια αυξανόμενη δυσαρέσκεια, να διαλέξω από αυτή την λάσπη λέξεων (η λάσπη είναι ο τομέας μου) από τις συζητήσεις μας για το διδακτικό έργο (Lehrstϋck) κάτι που να μπορούν να το χρησιμοποιήσουν και τρίτοι. Αυτή η προσπάθεια απέτυχε, δεν έχω πια την παραμικρή ιδέα για το διδακτικό έργο. Μία οπαδός του Μπρεχτ, το 1957, έκρινε την Διόρθωση (Die Korrektur) 1: οι αφηγήσεις δεν απευθύνονται. Ό,τι δεν απευθύνεται δεν μπορεί να σκηνοθετηθεί. Αρκετά με τις ισχνές γνώμες για την τέχνη, με τις προβιομηχανικές παραστάσεις της κοινωνίας : το 1977, γνωρίζω τον αποδέκτη μου λιγότερο από πριν. Σήμερα, περισσότερο από το 1957, τα έργα γράφονται για τα θέατρα κι όχι για το κοινό. Δεν θα ξύνω πατσές μέχρι να παρουσιαστεί μια (επαναστατική) κατάσταση. Αλλά η χωρίς θεμέλια θεωρία, δεν είναι το επάγγελμά μου, δεν είμαι ένας φιλόσοφος που για να σκεφτεί δεν χρειάζεται κανένα λόγο, ούτε είμαι αρχαιολόγος και νομίζω πως πρέπει να πούμε αντίο στο διδακτικό έργο μέχρι τον επόμενο εγκέλαδο. Η αποκάλυψη της Απόφασης (Die Massnahme)2 είναι παρωχημένη, η ιστορία ξαπόστειλε την δίκη στον δρόμο, ακόμη κι οι εκπαιδευμένοι χοροί δεν τραγουδούν πια, ο ανθρωπισμός δεν εκδηλώνεται πια παρά ως τρομοκρατία, το κοκτέιλ Μολότοφ είναι το τελευταίο αστικό εκπαιδευτικό γεγονός. Τι απομένει. Κάποια μοναχικά κείμενα εν αναμονή της ιστορίας. Και η τρύπια μνήμη, η ραγισμένη σοφία των μαζών που απειλείται από άμεση λήθη. Σε ένα έδαφος όπου το μάθημα (Lehre) είναι τόσο βαθιά θαμμένο και που επιπλέον είναι ναρκοθετημένο, πρέπει καμιά φορά να βάλεις το κεφάλι στην άμμο (λάσπη πέτρα) για να δεις πιο μπροστά. Οι τυφλοπόντικες ή η εποικοδομητική ηττοπάθεια.
4 Ιανουαρίου 1977.
Χάινερ Μύλλερ



Ανοιχτές πρόβες

Η ομάδα παρουσίασε για πρώτη φορά τον Οράτιο σε ανοιχτή πρόβα στα πλαίσια του «Πεδίου Δράσης – ΚΟΔΡΑ» (από τις 31/08 ως τις 12/09/04).΄Επί  τη ευκαιρία αυτών των προβών, το κείμενο που ακολουθεί :

Πρόβα χωρίς πρόβα-τα
       
Ανοιχτή πρόβα : οι “Angelus Novus” κάνουν πρόβα το καινούριο τους έργο κι έχουν αφήσει τις πόρτες ανοιχτές…
Ελεύθερη κυκλοφορία : οι θεατές μπορούν να έρχονται και να φεύγουν, να κοιτάζουν  ή να κρυφοκοιτάζουν, να συμμετέχουν, κρίνοντας αυτό που βλέπουν ή παίζοντας κι αυτοί, να αδιαφορούν…
Απόλυτη έκθεση : ηθοποιοί και σκηνοθέτης στην καθημερινότητα της πρόβας, με τις σιγουριές και τις αμφιβολίες τους, με την χαρά της ανακάλυψης ή την απογοήτευση του αδιέξοδου, στην προσπάθειά τους να χτίσουν την παράσταση…

***
Η ομάδα Angelus Novus προτείνει μια πραγματικά τολμηρή –καθότι απρόβλεπτη- σχέση του θεατή με την παράσταση στο γίγνεσθαί της, όταν τα όριά της δεν έχουν ακόμη καθοριστεί εντελώς, όταν ακόμη όλα είναι υπό συζήτηση, στο στάδιο της δοκιμής, υπό συνεχή αμφισβήτηση.
Μια πρόσκληση στον αποκαλούμενο μέσο θεατή για να δει αυτό που δεν βλέπει ποτέ. Τα λάθη. Τις στιγμές που η αμφιβολία καθιστά εύθραυστη την ύπαρξη και την τύχη του θεάματος. Ή εκείνες που νοιώθουμε ότι κάτι έχει επιτευχθεί.
Μια πρόσκληση για να εκφράσει την άποψή του και να συντελέσει έτσι κι αυτός στη διαμόρφωση της μελλοντικής παράστασης.
Δ. Κ.